Мұрағат материалдары қоры

Ы. Алтынсарин жары Айғаныс және балаларымен бірге түскен отбасылық фотосурет. Ы. Алтынсариннің отбасында көпке дейін бала болмағандықтан, қазақ халқында жиі кездесетін салт бойынша інісі Оспанның ұлы мен қызын тәрбиелейді. Бұл фотосуретте Оспанның қызы Зылиха да бар. 1881 жылы туған Абдолла атты баласының дүниеге келуіне әдет-ғұрып бойынша той жасады. Екінші ұлы Абдрахман 1884 жылы, ал Шарипа есімді қызы 1886 жылы дүниеге келді. Ы. Алтынсариннің баласы Абдрахман Троицк қаласындағы гимназияда оқып жүріп, 15 жасында құрт ауруына шалдығып, қайтыс болды. Қызы Шарипа 6 жасында қайтты. Ұлдарының ішіндегі үлкен ұлы Абдолла жиі ауыратын болғандықтан, тек үй шаруашылығымен ғана айналысатын. Ол 52 жасқа дейін өмір сүрді. 1916 жылы Абдолладан жалғыз Нағима есімді қыз, яғни Ыбырайдың тікелей ұрпағы дүниеге келді. Ол 1998 жылы наурыздың 30 жұлдызында 82 жасқа келгенде дүниеден өтті.

Ыбырай Алтынсарин қазақ жазба әдебиетін және әдебиет тілінің негізін қалаушы болып табылады. Оның туындылары қазақ әдебиетінің мазмұнын байыта түсті. Қазақ даласында ғылыми білімді терең насихаттау және тарату тәжірибе жүзінде ғана емес, сондай-ақ Алтынсаринның әдеби қызметіне де тән. Ол балаларға ғылымды меңгеруге шақырып, яғни мұндай жолға тек мектепте білім алу арқылы жете алатындықтарын айта кетті. «Қырғыз хрестоматиясы» кітабындағы «Кел, балалар, оқылық» атты өлеңі 1879 жылы жазылды. Алдарыңызда ағартушының жазған туындыларының қолмен жазылған жазбаша көшірмелері.

Мұрағаттық құжат. 1879 жылғы 29 желтоқсандағы Уезд бастығы, полковник Яковлев Торғай облысының әскери губернаторына Торғай облысының мектеп инспекторы Ы. Алтынсариннен 40 даналы «Кырғыз хрестоматиясы» кітабын 12 сомға сатып алу жөніндегі өтініш.

Мұрағаттық құжат. 1879 жылғы 29 желтоқсандағы Уезд бастығы, полковник Яковлев Торғай облысының әскери губернаторына Торғай облысының мектеп инспекторы Ы. Алтынсариннен 40 даналы «Кырғыз хрестоматиясы» кітабын 12 сомға сатып алу жөніндегі өтініш.

Read more

Қорды қалыптастыру тарихы

Қазіргі уақытта музей қорында 12 мыңнан астам жәдігер жинақталған.  Бұл жазба  деректер (ХІХ-ХХІ ғ.ғ. оқулықтар, кітаптар, өлкедегі халық ағарту саласы бойынша мұрағат құжаттары) және аймақтағы  белгілі тұлғалардың материалдар кешені.

Read more

Мұражайдың інжу маржандары

Қазақтың зергерлік әшекейлері Қазақтың зергерлік әшекейлері

Қазақтың зергерлік әшекейлері Қазақтың зергерлік әшекейлері- өткен және осы заманның дарынды шеберлердің айқын мұрасы болып табылады. Қазақ халқының әшекейлік өнері ұлттық мәдениетіміздің тарихында ерекше орын алады.

Оның тарихи бастаулары терең ғасырлардан өткен. Ежелгі уақытта Қазақстан аумағында медиана, қалайы, алтын және тағы да басқа бағалы құнды және түрлі металдардың шыққан жерін анықтай, зерттей түсті. Қазбалардағы материалдар ең жоғарғы көркемдік деңгейде көпшілікке таныс болды. (Қара балшықтардан ойып жасау, нақыштау), сондықтан қолдан өңделген айқын да анық көркемөнерлер метал бұйымдардан жасалған. Қазақтың зергерлері оңашада жұмыс жасай отырып, өз өнердегі шеберлігін ұрпақтан ұрпаққа қалдыра білді. Жасалатын құралдардың өзіндік шеңбері өте күрделі, яғни әйел әшекейлерінен бастап, әжетхана бөлшектерін, қару – жарақтарды жасаумен қоса, киіз үйдің ағаштан жасалатын тірегін көркем безендірген. Материал негізінде алтын қолданылған, бірақ көбінесе күмісті пайдаланған. Зергерлердің негізгі өнімі қоғамда көпшілік қолданылатын әйелдер әшекейлері болған, яғни олардың эстетикалық табиғат жағынан ғана емес, сонымен қатар салт-дәстүрлерге байланысты функционалдық мағынасы көрсетілген.

Әйел әшекейлерін киімге тігілетін және алынып, салынатын – бұрымға қоса өрілетін, қол білегіне, саусақ, кеуде және мойын тұспаларына тағылатын болып бөлінеді. Р.Карутцтың: «Ер адам күмісті сандықта сақтауды немесе одан өз әмианына келістіріп салуды емес, яғни күміс ақшадан ел аралап, бұйымдарды қорытушы бұлардан сақина жасауға, әйелдердің бұрымдарына арналуға қажет деп» жазған. Мұражайда күмістен жасалған топтамалар бар. Алдарыңызда бірқатар күмістен жасалған әйел әшекейлерінің шамалы бөлшектері.

Read more